Bono Nedir?
Vadesi 60 günden az 360 günden fazla olmayan, çıkarılan kurum tarafından ödeme, ispat ve teminat vasıtası olarak kullanılan menkul kıymetlere bono denilmektedir. Ekonomik niteliği itibari ile kredi vasıtası olan menkul kıymet için Bono yerine senet tabiri de kullanılmaktadır.
Bono’nun yasal olarak geçerli olabilmesi için aşağıdaki unsurları içerecek şekilde düzenlenmesi gerekmektedir;
Bono (veya Emre Muharrer Senet) Kelimesi
Senet metninde Bono kelimesi ya da Emre Muharrer Senet tanımını ve senet Türkçe dışında bir başka dilde yazılmış ise Bono kelimesinin söz konusu dildeki karşılığının bulunarak senedin metin kısmına yazılması gerekmektedir.
Kayıtsız Şartsız Bir Meblağın Ödenmesi Vaadi (Bedel)
Bono’ da belirli bir meblağın ödenmesi vaadinin bulunması gerekir. Bu meblağ, nakit para (yerli veya yabancı) olmak zorundadır. Çünkü değerli bir eşyanın veya bir başka kıymetli evrakın ödenmesi amacıyla Bono düzenlenemez. Bono’da belirtilecek olan meblağ anlaşılır ve alternatifsiz olmalıdır. Yani 1600 TL veya 1000 USD şeklinde olamayacağı gibi “malın teslim edilmesi halinde..” gibi koşul barındıran ibareler Bono’da yer alamazlar.
Kime veya Kimin Emrine Ödenecekse Onun (Lehtarın) Ad ve Soyadı
Bonoda yer alan lehtar gerçek kişi ise ad ve soyadının açıkça yazılması; tüzel kişi ise ad ve soyadına ek olarak ünvanının da belirtilmesi gerekmektedir. Bono’da sadece bir lehtar bulunabilir.
Bononun Düzenlendiği Gün (Keşide Tarihi)
Bono üzerinde düzenlenme tarihi bulunmuyorsa düzenlenen bu senet Bono değil “ Adi Senet” sayılacağı için ciro ile devredilemez. Düzenlenme tarihinin gerçek olup olmamasına bakılmaksızın önemli olan bono üzerinde vade ile çelişmeyecek şekilde açık olarak gün/ay/yıl şeklinde bir tarihin yer almasıdır. Ancak açık bir tarihi belirten “2010 yılı Referandum Günü” veya “2009 yılı Cumhuriyet Bayramı” gibi ifadelerin yer aldığı Bono’lar da geçerliliğini korur.
Bononun Düzenlendiği Yer
Bono üzerinde düzenlenme yerinin açık olarak yazılması için bir alan bulunmaktadır. Söz konusu adres burada yazılı değil ise senedi düzenleyenin yani cirantanın adı ve soyadının yanında ki adres Bono’nun düzenlendiği adres olarak kabul edilir. Ancak burada da bir adres belirtilmemişse Bono geçersiz sayılacağı için düzenlenen evrak “Adi Senet” olarak kabul edilir.
Ödeme Yeri
Ticaret Kanunu Madde 688/3-4’de belirtildiği üzre Bono üzerinde ödeme yerinin yazılması için ayrılan alanda veya senet metninde senedin düzenlendiği yer belirtilmemişse; senedi düzenleyenin ad ve soyadının yanında ki yer ödeme yeri olarak kabul edilir. Bu kısımda da herhangi bir yer belirtilmemiş ise Ticaret Kanunu Madde 688/1’ e göre senet Bono olarak geçersiz sayılır.
Senedi Düzenleyenin İmzası
Düzenlenen senedin Bono olabilmesi için diğer bir unsur da senedin altına düzgün bir el yazısı ile imza atılmalıdır. Kaşe, mühür, baskı gibi yöntemlerle atılan imza Bonoyu geçersiz kılacağı gibi görme engelliler senedi imzalamış dahi olsalar, imzaları usulen onaylandıktan sonra geçerli sayılır.
Vade
Açıkça belirtilmiş belirli bir günde ödenecekse açıkça ve düzgün bir el yazısı ile söz konusu tarih Bono’ da belirtilmelidir. Bononun vade kısmına düzenlenmesinden belirli bir süre sonra yazısı yazılmış ise söz konusu süre geçince ödeneceği anlamına gelmektedir. Ayrıca vadesi belirtilmeyen Bonolar görüldüğünde ödenirken, Bonoda vade için ayrılan veya bono metni kısmında görüldükten belirli bir süre sonra ödenecek şekilde vadesi yazılan bonolarda söz konusu süre geçtikten sonra ödenir.
Ayrıca Vadesi gösterilmemiş olan Bono, görüldüğünde ödenir, Düzenlendiği yer belirtilmeyen Bono’da ise senedi düzenleyenin yerleşim yeri senedin düzenlendiği yer sayılırken açıklık bulunması halinde senedi düzenleyenin adının ve soyadının yanında yazılı olan yer bononun düzenlediği yer olarak kabul edilmektedir.
Yukarıdaki unsurlar çerçevesinde hazırlanmayan senetler Adi Senet olarak tanımlanacağı için ciro ile devredilemezler.
Bono’nun zaman aşımına uğraması
* Bononun zaman aşımına uğraması için 3 yıl geçmesi gerekmektedir.
* Bu süreç sonunda hamilin; senedi ciro edenle borçluya karşı açacağı davalar, süresinde ihtar edilen protesto tarihinden veya senette “Masrafsız iade olunacaktır” kaydı varsa vadenin bittiği tarihten itibaren, bir yıl geçtiğinde zaman aşımına uğrar.
* Senedi ciro eden kişinin (ciranta), başka cirantalarla borçlu aleyhine açacağı davalar, cirantanın poliçeyi ödediği veya poliçenin dava yolu ile kendisine karşı öne sürüldüğü tarihten itibaren altı aylık süre geçtiğinde zaman aşımına uğrar.
* Bonoya pul yapıştırmak zorunluluğu bulunmamakla birlikte bonoya kefil olarak imza atan kişi tüm borçtan sorumludur.